Döviz piyasası işlemlerinin İslam yasalarına aykırı olup olmadığı sorusuna çok net yanıt bulmak pek de kolay değildir. İslam otoritelerinin belirli kaidelere bağlı kalındığı sürece forex piyasasındaki işlemlerin helal olduğunu ifade etmelerine karşın, bu kaidelere yönelik bazı tartışmalar sürmektedir. Üzerinde tartışılan konulara sırası ile bakalım ve Hz. Muhammed’in (SAV) sözlerini inceleyelim:
“Altına altın, gümüşe gümüş, buğdaya buğday, arpaya arpa, hurmaya hurma ve tuza tuz misli misline, dengi dengine ve peşin olur. Bu cinsler farklı olursa peşin olması şartıyla istediğiniz gibi satın.”
Helal döviz işlemi olur mu? Döviz alım satımı helal mi, haram mı?
Forex Piyasası İşlemleri – Helal veya Haram Fetva
Tefecilik İslam’da ayrıntılı olarak ele alınmış ve kesinlikle yasaklanmıştır. Faiz (ribâ) unsuru içeren anlaşmalar veya kontratlar dini kurallara tamamen aykırıdır. Forex piyasasında hizmet veren aracı kurumlar uzunca bir süre ülkeler arasındaki faiz farklarından dolayı, üzerinde işlem yapılan pariteye göre, faiz ödemiş veya faiz almıştır. Daha yakın senelerde ise piyasanın isteklerini karşılayabilmek maksadıyla harekete geçildiğini ve “İslam’a Uygun Hesap” hizmeti veren “İslami Forex Aracı Kurumları”nın sayısının fazlalaştığını görmekteyiz. Brokerlerin faiz uygulamasının kaldırıldığı bu hesaplardan nasıl kazanç elde ettiğini merak ediyor olabilirsiniz. İslami FX aracı kurumlarının iş modeli genellikle müşterilerin yaptıkları işlemlere yönelik komisyon ödemesi üzerine kurulmuştur. Eğer bu komisyonun kamufle edilmiş faiz olduğu görüşüne sahipseniz, o zaman döviz piyasası işlemlerinin İslam yasalarına aykırılığı düşüncesi de doğacaktır.
Döviz piyasasında vadeli işlemlerin mutlak bir şekilde faiz içermesi bu kontratları tamamen unutmanıza yol açabilir.
Diğer taraftan, spot piyasadaki “normal” işlemlerin faiz (veya riba) gibi sorunlardan arındırılmış olması halinde, problem yaşamanız söz konusu değildir.
İslam Çevirimiçi İşlem Konusunda Ne Diyor?
Faiz sorununu ortadan kaldırdığımıza göre bir sonraki hususa değinebiliriz. İşlemlerin (ticaretin, değişimin) “el ele” yapılması gerektiği ifadesi geçmektedir. Burada net bir şekilde anlaşılan unsur Hz. Muhammed’in (SAV) alışverişin iki taraf arasında bir anlaşma ile gerçekleştirilmesini istediğidir. Burada akla takılan soru “el ele” kavramının ne anlama geldiğidir. O tarihlerde ne telefon ne de bilgisayar mevcuttur. Bu yüzden işlemlerin yüz yüze gerçekleştirilmesinden başka bir seçenek yoktur. Modern çağda bilgisayar ve internet gibi imkanların doğması bir fiziksel beraberliğe olan gereksinimi ortadan kaldırmıştır. Neticede yine bir anlaşma söz konusudur ve bu anlaşmanın bir tarafını işlem yapan kişi, diğer tarafını ise broker oluşturmaktadır. Doğrudan bir ticaret yapılması İslam kurallarına uygunluk ifade etmektedir.
Alışverişin (ticareti yapılan varlıkların) o “birleşmede” gerçekleşmiş olması da şart koşulmaktadır. Diğer bir değişle, değiş tokuş o buluşmada neticelendirilmelidir. Bu kural günümüzde bir sorun teşkil etmemektedir çünkü yatırımcının verdiği emir forex aracı kurumu tarafından anında gerçekleştirilme ve kişinin hesabına geçirilmektedir. Tabi işi biraz aşırıya sürüklemek isteyenler stop-loss gibi limit emirlerin haram olduğunu iddia edebilir!
Bu aşamada “Forex işlemleri helal mi yoksa haram mı?” sorusunun cevabını etkileyebilecek bir noktaya gelmiş bulunmaktayız. Genel olarak, forex piyasası yatırımcıları “alım” veya “satım” yaptıkları aracın fiziksel teslimat kısmının gerçekleştirilmesi beklentisinde değildir. Sonuçta yatırımcıların yaptıkları işlemler fiyatların hangi yönde hareket edeceği beklentisine dayanmaktadır. Kısacası işin temelinde bir tahmin, spekülasyon, yatmaktadır. Peki spekülasyon kabul edilebilir mi?
Bu sorunun cevabını vermek oldukça güçtür. Fakat İslam’ın insan hayatının kendini geliştirme üzerine dayalı olduğunu ifade ettiği söylenebilir ve yaşam bilinmezlerle doludur. Hayatımız boyunca seçiminin tam olarak nasıl sonuçlanacağını bilmediğimiz pek çok tercih yaparız. Bu süreçte elimizdeki seçenekleri bize verilen zekayı kullanarak değerlendiririz. Diğer taraftan, kumar oynamanın tamamen yasaklandığını da göz önünde bulundurmalıyız. Ne amaça hizmet ediyor olursa olsun, az veya çok miktar fark etmez, her türlü kumar kesinlikle haramdır.
Bu konuyu incelerken yatırımcının seçtiği yönteme bakılması gerektiğini söyleyenler bulunmaktadır. Örneğin bir yazar, hazırladığı yazıda temel analiz yönteminin kabul edilebileceğini fakat teknik analizin yasak olduğunu dile getirmektedir. Bu düşüncesini işe şu temele dayandırmaktadır: Teknik analize göre işlem yapmak, başkalarının pozisyonlarına göre hareket etmek demektir - yani başkalarının davranışlarını kendinize yön verici olarak tayin etmektesiniz ki bu da yaşaklanan kumardan başka bir şey değildir.
Bu tartışma piyasanın gerçekleri içerisinde biraz zayıf hale gelmektedir. Örneğin Amerikan dolarının ekonomik koşullardaki farklılıklara bağlı olarak Euro karşısında yükseleceğini tahmin eden bir yatırımcının hemen işlem yapması uygun iken daha uygun bir giriş için beklemesi haram olabilir mi?
Karşı çıkanların savunabilecekleri konu, bir müslümanın başarıyı yakalamak için spekülasyondan faydalanmayacağıdır. Diğer bir deyişle, yatırımcının yaptığı işlemlerde kendine göre geçerli bir nedene sahip olması gerekecektir. Akışkan piyasalarda işe yaradığı kanıtlanan akım takip etme stratejilerini “İslami Forex Piyasası Aracı Kurumları” üzerinde açacağınız hesaplarda kullanabilirsiniz. Neticede bir akım oluşması demek hareket edilen doğrultunun gerisinde “temel” bir neden bulunduğu ve bu düşüncenin kabul gördüğü anlamına gelmektedir.
İslam’a Uygun Forex Hesabı Açmak
Döviz piyasası işlemlerinin, faiz unsuru yer almadığı ve doğrudan (peşin olarak) gerçekleştirildiği sürece, İslam dinine uygun olduğu görülmektedir. Tabi işlemi yapan kişinin yaptığı değerlendirmenin geçerli ve kabul gören bir nedeninin de bulunması şarttır - yani işlemler kesinlikle kumar niteliğinde olmamalıdır. Size de kendinize faiz (veya riba) uygulamayan İslam’a uygun bir forex aracı kurumu bulabilirsiniz. İşlemlerinizi, İslam’a Uygun Hesapta, helal bir şekilde yapmanız için çizilen çerçeveye bağlı kalmanız gerektiğini unutmamanız şarttır.