Sanal dünyanın para birimi Bitcoin’in aşırı hareketler sergilemesi ve yeni zirverelere ilerlemesi yatırımcıların kafalarında yeni soru işaretleri oluşmasına neden olmaktadır; bu araca yatırım yapmak için iyi bir zaman mı yoksa bu piyasadan uzak durmak en uygun seçim mi? Yapılan tartışmaların odağında Bitcoin’in bir balon oluşturup oluşturmadığı ve uzun vadede yatırım yapılıp yapılamayacağı bulunmaktadır. Bana göre, bu para birimine yatırım yapmadan önce para biriminin makul değeri ve bu piyasanın hangi faktörlerden etkilendiği araştırılmalıdır.
Balon Nedir?
Balon tabiri bir yatırım aracının fiyatının aşırı şişkin bir hale geldiğini ifade etmek için kullanılmaktadır. “Fiyat balonu”, “yatırım aracı balonu” veya “yatırım balonu” olarak kulağınıza gelebilecek konuşmalar bence “spekülatif balon” olarak da nitelendirilebilir; neticede fiyatların haddinden fazla tırmanmasının temelinde spekülatif aktiviteler yer almaktadır. Burada göz önünde bulundurulması gereken konu, fiyatların sürmesi mümkün olmayacak bir şekilde yükselmesidir. Fiyatlar parabolik bir şekilde hareket eder ve sonrasında ise balonun patlaması gerçekleşir ve yatırım aracı keskin bir şekilde düşüşe geçerek normal fiyatanın da aşağısına iner (düşüş genellikle %75 oranından fazladır). Bu yükseliş ve düşüş tabi ki belli bir döneme yayılmaktadır.
Aşağıdaki ilk grafik ekonomist Dr. John Paul Rodrigue tarafından hazırlanmıştır. Paul’un grafiğinde bir balonun oluşumu insanların psikolojik algıları ile birlikte gösterilmektedir.
Paul’un grafiğini Bitcoin’in (Amerikan doları karşısındaki) fiyat hareketin gösteren ikinci grafik ile karşılaştıralım:
Bu tabloları kıyaslayarak Bitcoin’in “inkar” döneminde olduğa ikna olabilirsiniz zira iki grafik büyük bir benzerlik içermektedir. Bu durumda, satış yapmak mantıklı bir alternatif olarak karşınıza çıkacaktır. Bu karşılaştırmanın yetersiz kaldığına inanıyorsanız, o zaman Bitcoin halen alım için size uygun gelebilir. Tabi bir diğer alternatif ise bu piyasaya hiç bulaşmamaktır. Karar vermenize yardım edecek bir diğer husus ise Bitcoin mekanizmasının nasıl işlediğini öğrenmenizdir.
Bitcoin Nedir?
Bitcoin, özgürce satın alabileceğiniz bir dijital para birimidir. Para biriminin yasal olup olmadığı tartışmaya açıktır. Bitcoin henüz çok yol almış değildir fakat zaman içerisinde Microsoft, Bloomberg ve Virgin gibi büyük şirketler tarafından kabul edilmiş olması da önemli bir gelişmedir. Normalde kağıt paralar bir merkez bankasının desteğindedir ve merkez bankaları gerekli duydukları hallerde değeri etkilemek konusunda müdahaleler yapabilmektedir. Bitcoin herhangi bir otoritenin tekelinde değildir. Daha da önemlisi, Bitcoin bilgisayarlar tarafından üretilmektedir. Doğal olarak, “Bitcoin mining” olarak adlandırılan bu işlemi gerçekleştirmek için gerekli yazılıma, bu yazılımı çalıştıracak bir donanıma ve tabi internet bağlantısına ihtiyaç duyulmaktadır. Eğer bu masrafları ve üretim hızını dikkate alacak olursak, Bitcoin için “makul değer” de belirleyebiliriz.
Bitcoin’in “Makul Değeri”
Dünya genelinde çalışan Bitcoin yazılımlarının (toplamda) her 10 dakikada 12.5 Bitcoin ürettiği bilinmektedir. 2016 yılında yapılan bir araştırma bu üretim için yapılan masrafın toplamda 8333 USD olduğunu ortaya koymuştur. Buna göre bir Bitcoin sahibi olmanın masrafı ortalama 667 USD’dir. Yine de, Bitcoin’in “makul fiyatı”nı 800 USD olarak belirlemeyi imkansız kılan başka faktörler de mevcuttur. Örneğin, blok başına verilen Bitcoin miktarı yarıya indirilecektir; bu olayın 2021 yılında gerçekleşeceği yönünde güçlü bir inanç bulunmaktadır. Bitcoin üretimi ise 2140 yılında tamamen sona erecektir. Tüm bu etkenler Bitcoin’in “makul fiyatını” yaklaşık 1600 USD seviyesine taşımaktadır. Faiz oranlarının düşük kalmaya devam edeceği gerçeği fiyatların bugünkü değerini koruyacağını fikrini de beraberinde getirmektedir. Bu araştırmanın yapıldığı tarihte Bitcoin 1600 USD seviyesinin gerisindeydi. Bugün ise 2265 USD değerinde bulunmaktadır yani olması gerektiğinden %42 oranında fazladır. Grafikte, 1600 USD seviyesinin pivot niteliğinde bir desteğe denk gelmesi belki de büyük bir tesadüf değildir - sonuçta şu ana kadar yayınlanan en geçerli araştırma da aynı değeri “makul değer” olarak tanımlamaktadır.
Bitcoin’in Geleceği ve Altın Standardı Hayali
Üretim, 21 milyona ulaştığında sona ereceğinden bu rakamdan fazla Bitcoin mevcut olmayacaktır. Sahiplerinin şifrelerini unutmaları durumunda ise mevcut olanlara erişim sağlanamayacaktır. Yine de, kendisine yasal bir zemin temin etmesi ve belli bir merkezden yönlendirilmemesi özelliğini korumaya devam etmesi halinde, Bitcoin enflasyondan etkilenmeyecek ve sınırlı sayıda kalacak bir para birimi haline gelecektir. Bitcoin, genellikle, tarihsel olarak kendini kanıtlamış olan altın ve gümüş ile karşılaştırılmaktadır. Ekonomistler ve yatırımcıların büyük bölümü bu madenleri enflasyondan (para birimlerinin değer kaybından) korunmanın ebedi yolu olarak görmektedir. Bitcoin bu konuda daha iyi olabilir; neticede altın ve gümüş üretimi sürekli devam etmektedir ve fiyatları dönemsel dalgalanmalardan da etkilenmektedir. Bitcoin ise bu tip problemlerden acı çekmeyecektir.
Bitcoin Balonuna Verilecek Yanıt
Bitcoin’in şu anda mevcut bağımsız mekanizmayı koruması ve hayatta kalması koşulunda kağıt para birimleri karşısında değer kazanmaya devam edeceğini söylemek mantıklıdır fakat ne kadar yaygınlaşacağı ve bir yasal zemine oturup oturmayacağı konuları halen kaygı teşkil etmektedir. Şu aşamada akla gelen bir diğer konu ise bir başka dijital para biriminin Bitcoin’i tahtından edip etmeyeceğidir. Eğer Bitcoin kullanımının daha da yaygın bir hale geleceğine ve koltuğunu koruyacağına inanıyorsanız, o zaman 1600 USD değerini hak ettiğini söylemek için yeterli kanıta sahipsiniz. Bu durumda, Bitcoin aşırı değerlenme dolayısıyla bir düzeltme yaşayacaktır denilebilir - fakat bunu geçmişteki Britanya hisselerinin 17. yüzyılda birleşmeleri neticesinde oluşan balon ile mukayese edemezsiniz. Bu veriler Bitcoin’in orta ve uzun vadede bir yatırım aracı olarak değerlendirilebileceği tezini desteklemektedir.
Ne yazık ki, Bitcoin’in herkesin ulaşabileceği ve yaygın bir şekilde kullanılmaya başlayan bir para birimi haline geleceğine yönelik derin şüpheler taşımaktayım. Hükümetler kendi para birimlerini koruma altına alırlarken Bitcoin’i bir ödeme aracı statüsüne getirmeleri akla yatkın gelmeyebilir. Şu aşamada Bitcoin kullananların sayısı yaklaşık altı milyon civarındadır ve para biriminin çok daha fazla sayıda kullanıcıya ulaşmaması halinde ciddi bir balo ile karşı karşıyasınız demektir.
Bitcoin Üzerinde İşlem Yapmak
Eğer Bitcoin üzerinde işlem yapıyorsanız, şu aşama gözlenen aşırı hareketlilikten dolayı, pozisyon miktarınıza dikkat etmeniz yerinde bir şeçim olabilir. Fiyat hareketinin 30 günlük ortalaması (ATR) son altı hafta içerisinde normalin üç katına çıkmış bulunmaktadır. Grafikler teknik olarak yükselişin devam edeceği yönünde bir yapıya sahip olsa da 2600 USD seviyesinin hemen ötesinde ilk alçak tepe gözlenmiş olabilir. 2000 USD ve bu seviyenin biraz yukarısında da destek bulunabilir. Çok hızlı bir tırmanışa sahne olan ve insanların akın etmeye başladığı her yatırım aracında da olduğu üzere, çok ciddi bir düzeltme de beklentiler arasındadır. Uzun vade yatırım yapmayı düşünenler alımlarının bir bölümünü 2000 USD ve 1600 USD seviyelerine kadar bekletebilirler.