Yeni yatırımcılar uzun vadede kazançlı olabilmeleri için iyi işlemler yapmalarının yanı sıra risk kontrolü konusunda da başarı sağlamaları gerektiğini öğrendiklerinde genelde şaşırmaktadır. Pozisyonlarının açıldığı ve kapandığı seviyeler ne kadar önemliyse risk, posizyonların büyüklüğünün ayarlanması ve para yönetimi konuları da o kadar önemlidir. Eğer bu konulara gerektiği önemi verirseniz ve kendinize düzgün bir işlem stratejisi seçerseniz (aslında bu strateji konusu gözünüzü çok korkutmasın zira çok kapsamlıca hazırlanmış yöntemler bulunmaktadır) para kazanmanız için bir engel kalmayacaktır. Hesabınızdaki rakamı çoğaltırken muhteşem işlemlerden ziyade doğru olan şeyi tekrarlamanız yeterlidir. Yatırımlarınız bir kartopu gibi büyüyecektir. Doğru yola sapmanız için gereken ilk şey aşağıdaki soruları sormanızdır.
Yatırım Hesabıma Ne Kadar Para Koymalıyım?
Bir aracı kurumda yatırım açtığınızı düşünün. Evrak işlemlerinin bitmesinden sonra artık yapmanız gereken tek iş bu hesaba para yatırmaktır. Peki, hesabınıza ne kadar para koymalısınız? Bu kararı verirken kendinizle dürüst olmalı ve öncelikle sahip olduklarınıza bakmalısınız. Ev, araba ve emeklilik fonu gibi geleceğinizi etkileyecek öğeleri hiçbir zaman hesaba dahil etmeyin. Borç almadan yatırabileceğiniz rakamı düşünün. Miktarı belirledikten sonra %10 veya %15 gibi bir bölümü foreks hesabınıza yönlendirebilirsiniz. Bu rakam size az gelebilir fakat söylediğimin ardındaki mantığı açıklamama izin verin.
Risk “Çıtası”
Yatırımcı A ve Yatırımcı B’yi ele alalım. Her iki yatırımcının da 10000 USD nakit parası bulunduğunu varsayalım. Hesabın onaylanması sonrasında Yatırımcı A hesabına 10000 USD yatırırken, Yatırımcı B bu paranın sadece 10’unu, yani 1000 USD göndermiş ve geri kalan 9000 USD ile ABD hazine tahvili almış olsun - ABD tahvilleri şu an için düşük bir faiz kazandırmaktadır.
Yatırımcı A, işlemlerine Yatırımcı B’ye göre dezavantajlı bir şekilde başlamaktadır zira Yatırımcı A tüm parasını kullanarak işlem yapacaktır ve doğal olarak maruz kalacağı kayıplar da buna bağlantılı olacaktır. Bir diğer konu ise yatırımın güvenilirliğidir ve aracı kurumun kapanması (ve yasalar tarafından korunmaması) halinde Yatırımcı A elindeki nakit paranın tamamını yitirecektir. Düzenlemeler ile korunması durumunda bile paranıza ulaşabilmek bir sene gibi uzun zaman alabilir. Oluşan psikolojik baskı işlem başına alınan risk faktörünü de etkileyecektir – işlem stratejisi %2 gibi rakamı öngürürken Yatırımcı A bunun sadece %10’unu (%0.2) seçecektir.
Yatırımcı B ise Yatırımcı A’ya göre daha rahat bir durumdadır. Neticede parasının 1000 USD olan bölümü forex piyasasındayken, geri kalan bölümü hazine tahvillerindedir. Yatırımcı B döviz piyasasındaki parasının buharlaşması halinde bile yatırımlarının sadece %10’luk bir bölümünü yitirmiş olacaktır ve bu kayıp kendisine ciddi bir hasar vermeyecektir. Yatırımcı B’nin Yatırımcı A’ya göre daha sağlam bir psikolojiye sahip olması işlem stratejisinin doğru uygulanmasında da etkili olacaktır zira Yatırımcı B işlem başına %2 riske etmeyi zorlayıcı bulmayacaktır.
Aşağıdaki grafikte her iki yatırımcının da aynı rakamla (20 USD) işlem yapması halinde toplam yatırımlarının 40 başarılı ardışık işlem sonrasında nereye geleceği gösterilmektedir (normalda başarılı ardışık 40 işlem pek de olası değildir ama aradaki farkı görebilmemiz için iyi bir örnek teşkil etmektedir).
Forex hesabında 1000 USD ve hazine tahvillerinde 9000 USD parası bulunan Yatırımcı B 811 USD kazanç elde etmiştir; bunun 117 USD’si tahvil getirisidir. Forex hesabında 10000 USD olan Yatırımcı A ise 617 kazanç sağlamıştır. Her ikisinin de aynı rakamla yatırıma başlamasına rağmen, çeşitliliğe giden Yatırımcı B’nin daha başarılı olduğu görülmektedir. Tabi psikolojik açıdan kendisini zorlamaması da cabası.
İşlem Başına Ne Kadar Risk Almalıyım?
Aslında bu soruya yanıt bulmak pek de zor değildir. Eğer işlem başına belirli bir ortalama hedefiniz varsa ve tek endişeniz uzun vadede kazançlarınızı güçlendirmekse, o zaman Kelly kriteri gibi sabit kademeli bir para yönetimi sistemi kullanmanız mümkündür (Kelly kriterini birazdan açıklayacağım). Sabit kademeli sistemler her işlem için aynı risk oranını alırlar. Yatırımcı A’nın sürekli %0.2 ve Yatırımcı B’nin sürekli %2 riske etmesi gibi. Bu sistemler diğer yöntemlere göre daha avantajlıdır zira ardışık kayıpların etkilerini azaltırken ardışık kazançları güçlendirir. Bir diğer avantaj ise, teorik olarak, hesabınızı sıfırlama olasılığının ortadan kalkmasıdır; neticede riske attığınız miktar kalan paranızın belli bir oranıdır.
Son soru, kademeli riski nasıl hesaplayacağınızdır. Kelly kriteri, kazancınızı uzun dönemde artırabilmeniz için her işlemde alabileceğiniz maksimum riski göstermek maksadıyla geliştirilmiştir. Eğer işlem başına başarı şansınızı biliyorsanız, Kelly kriteri hesaplayıcısını kullanarak makul rakamı bulabilirsiniz. Kelly formülü Forex piyasasında başarılı stratejiler için ortalama %2 ile %4 arasında değişen değerler üretmektedir.
Bu noktada bir uyarıda bulunmak isterim: ardışık kayıpların belirgin geri çekilmlere yol açabilmesi dolayısıyla Ed Thorp gibi deneyimli isimler kriterin belirlediği oranın yarısının kullanımlası yönünde görüş bildirmektedir. Bu sayede uzun vade kazançlar %75 seviyesine düşse de maksimum geri çekilme %50 gibi bir düzeyde tutulmaktadır.
Para Yönetimi “Kutsal Kadeh” Kavramının Bir Parçasıdır
Bazı yatırımcıların posizyon açarken ve kapatırken uygun seviyeleri yakalamasına karşın uzun vadede başarısız olmalarının ardında risk yönetimini dikkate almamaları yatmaktadır. Doğru para yönetimi kapsamlı işlem stratejilerinin ayrılmaz bir parçasıdır. Neticede en önemli olan husus birkaç işlemin size ne kadar kazandırdığı değildir. Sizin odaklanmanız gereken şey 200, 500 ve hatta 1000 işlem sonrasında nerede olacağınızdır. İşlem başına riske ettiğinizin %20’sini kazanmanız durumunda -bu başarı akım takip eden kırılma stratejileri ile elde edilebilir- yüzlerce doları on yıl gibi bir süre zarfında milyona çevirebilirsiniz.