Kripto para birimlerine olan talebin patlamasında piyasada yer alan ilanların artması etkili olmuştur. Dijital para birimlerinin yatırımcılar, haberciler ve toplumun büyük bir kesiminin ilgisini çekmesi, fiat para birimlerinin saltanatının bitebileceği düşüncesini de beraberinde getirmiştir. Peki bu kripto para birimlerinin halihazırda dolanımda olan paraları ortadan kaldırması gerçekten mümkün olabilir mi? FXTM uzmanlarından Ben Lovell-Viggers, göz kamaştırıcı şovlar ile piyasaya sunulan bu yani paraları mercek altına yatırmıştır.
Küresel ekonominin emtia bazlı para birimlerinden ayrılarak fiat paraya geçmesi bundan yaklaşık 50 sene önce gerçekleşmiştir. Vietnam savaşının çığ gibi büyüyen masrafı ve Amerika Birleşik Devletleri’nin ekonomik etkisinin azaldığına dair endişeler Başkan Richard Nixon’u Bretton Woods anlaşmasını rafa kaldırarak amerikan dolarının altın ile ilişkisini sonlandırmaya sevk etmiştir. Kripto para birimlerine ilgi duyanlar Bitcoin, Ethereum ve Ripple gibi paraların günümüzdeki yükselişini fiat “itibari” paranın ölüm habercisi olarak değerlendirmektedir. Bu kişilere göre kripto paraların merkez bankaları ve hükümetler tarafından yarım asırdır kontrol edilen fiat para birimlerinin yerine geçmesinin artık zamanı gelmiştir - bu hedefe ancak dijital paralarının ekonomik statüko haline gelmesi ile erişilebilir.
Bitcoin gibi kripto para birimleri fiat paralara kıyasla ne avantajlar sunmaktadır?
Dikkat çeken ilk husus pratikliktir. Kripto para birimlerinin işlem zincirinde yer alan halkaları azaltması hem iş çevreleri hem de finans kuruluşları açısından masrafların azalması anlamına gelmektedir. Buna ek olarak, bölgesel unsurların meydana getirdiği olumsuz etkileri de ortadan kaldırmaktadır. Örneğin, Nijerya nairası, ülkenin dışına çıkması ile %30 oranında değer kaybetmektedir. Dijital para birimleri herhangi bir ülkenin veya devletin tekelinde olmadığından ötürü bu tür sıkıntılar çekmemektedir.
Blockchain teknolojisinin beraberinde getirdiği kayıt tutma yöntemi de büyük bir avantajdır. Bitcoin’in mucidi Satoshi Nakamoto, blockchain teknolojini geliştirirken korunaklı bir kayıt defterini de sisteme eklemiştir. İşlemin gerçekleştirilmesi sonrasında kayıtların değiştirilmesinin mümkün olmaması sahtekarlığın önüne geçmektedir. Kripto para birimlerinin belli bir merkezin tekeline bağlı kalmaması ve özgür bir yapıya sahip olması ise bazılarına göre en cazip özelliktir - zira bu durum paranın merkez bankaları tarafından diretilen politikalardan bağımsız hareket edeceği anlamına gelmektedir.
Bu noktaya kadar herşey iyi görünse de kripto para birimleri hayranlarının fiat para birimlerini tamamen ortadan kaldırmaması gerektiğini gösteren noktalar da mevcuttur. Bunların başında, (son zamanlarda Bitcoin ve Ripple gibi dev kripto para birimlerinde görüldüğü üzere) aşırı fiyat dalgalanmaları yer almaktadır. Bitcoinin 2017 senesinin zirvesini aşıp aşamayacağı veya bu zirveye kıyasla ne kadar daha değer yitireceği tahmin edilememektedir. Tabi bu olumlu ve olumsuz yanların insanların görüşlerini ne derecede etkileyeceğine yönelik bir sonuca varmak için de erkendir. Yeni asırın teknolojisini taşıyan bu ilham kaynağı paralar herkesin ilgi odağı haline gelmeyi başarmış olsa da kafa kurcalayan bazı konulara eğilmek yerinde olacaktır:
Kara para aklama ve bağımsızlık - Kara para aklama ile mücadele konusu finansal hizmetler endüstrisinin çok önem vermesi gereken bir konudur zira bankalar ve büyük kuruluşlar sıkı denetimlere tabi tutulmaktadır. Kripto para birimlerinin fiat para birimlerini tahtından etmesi durumunda bu mücadele ciddi sıkıntılar yaşayacaktır. Kaldı ki, bu konu, bazı devletlerin kripto para birimlerine olan bakış açısını olumsuz yönde etkilemektedir. Hükümetler, kara para ile mücadelenin yanı sıra yaptırımlar konusunda da endişe duymaktadır. Kripto para birimlerinin belli bir otoriteye bağlı olmaması finansal müeyyidelerin uygulanabilirliğini azaltmaktadır.
Güvenlik - Blockchain teknolojisinin getirdiği güvenlik sadece üretilen paraları kapsamamaktadır, işemleri içeren kayıt defterleri de koruma altına alınmaktadır. Yazılımdan kaynaklanan hatalar, güç kaynağı problemleri ve hırsızlık gibi konular dijital para birimlerini tehdit etmektedir. Çay dökülmesi gibi basit bir talihsizlik şifrenizi ve dijital paranızı barındıran notebookunuzu çökertebilir. 7500 bitcoin barındıran notebookunu yanlışlıkla çöpe atan kişinin günlerce çöplerin toplandığı merkezi aradığı haberini (gerçek bir hikaye) belki siz de okumuşsunuzdur.
Boyut - Günümüzde yürürlükteki kağıt para birimlerinin toplam değeri kabaca 81 trilyon Amerikan dolarıdır. Dünya genelinde kullanılan kripto para birimlerinin piyasa değeri ise ancak 127.5 milyar Amerikan doları gibi bir değere erişebilmektedir. Kısacası, dijital para birimlerinin fiat paralar ile boy ölçüşebilmesi için alması gereken çok büyük bir mesafe bulunmaktadır. Böyle bir dönüşümün gerçeklesi için harcanması gereken masrafın boyutu da devasa olacaktır. Tüm sistemlerin yeniden yapılandırılması ve ayarlanması uyum açısından şarttır - bu sürecin büyük bir zaman alacağı da göz önünde bulunduulmalıdır.
Görüldüğü üzere, kripto para birimlerinin gerek yasal gerekse bireysel kabul görmesi için daha çok sey yapılması gerekmektedir. Finansal kuruluşlar ve hükümetlerin bazıları ise kendilerine has çözümler üretmeye yönelmektedir. Örneğin İsveç ve Rusya gibi ülkeler kandi dijital para birimlerini oluşturma yoluna gitmektedir. Kara para aklama, yasal boşluklar ve güvenlik sorunlarının ortadan kaldırılması ile birlikte vergilendirme kolaylaşacak ve masraflar bir hayli azaltılacaktır. Bunun anlamı kripto paraların ancak merkez bankaları ve finansal kuruluşların kontrolünde yaşayabileceğidir. Bu bazı idealistler için ücüzü olsa da gerçektir!