Elliot dalga teorisi veya bir diğer adıyla Elliot dalga prensibi, piyasanın döngüsel hareketlerini ve akımlarını anlamak maksadıyla kullanılan bir teknik analiz yöntemidir. Bu teori, yüksek ve düşük seviyelerdeki yatırimcı psikolojisinin yanı sıra fiyat hareketi gibi birçok faktörü göz önünde bulundurmaktadır. Bu analiz yöntemi ilk olarak 1938 yılında Ralph Nelson Elliot tarafından yazılan Dalga Prensibi adlı kitapta yer almıştır.
Elliot dalga prensibi yatırımcıların ortak bir psikoloji içerisinde (sürü psikolojisi tabirini sıklıkla duyabilirsiniz) bulunduğunu ve iyimserlik ile karamsarlık arasında doğal bir sıra ile hareket ettiğini öne sürmektedir. Psikolojik yapıdaki bu dalgalanma piyasaların uzun vadedeki hareketini şekillendirmektedir.
İtici ve Düzeltme Dalgaları
Elliot’un teorisine göre yükseliş akımı içerisindeki fiyatlar itkisel ve düzeltme dalgalarının hakim olduğu fazlara tanıklık ederler. Ana akım itkisel ve düzeltme dalgalarını içeren beş küçük dalgadan oluşmaktadır. Birinci, üçüncü ve beşinci dalgalar itici (akım yönünde hareket eden) olarak görev yaparken ikinci ve dördüncü dalgalar düzeltme (akımın ters yönündeki küçük hareketler) rolü üstlenirler. Diğer bir deyişle, üç dalga yukarı yönde iki dalga ise aşağı yönde hareket eder. Tabi düşüş akımında ise yukarıdakinin tam zıttı gerçekleşir.
Aslında izlemeniz gereken temel kurallar çok fazla değildir fakat eğer işin detaylarına girmek isterseniz durum biraz daha kompleks bir hale gelecektir. En basit hali ile Elliot dalga prensibi şu noktaları dile getirmektedir:
- İkinci dalga asla birinci dalgannın tamamını yutamaz
- Üçüncü dalga itkisel dalgaların (birinci, üçüncü ve beşinci dalgalar) en küçüğü olamaz
- Dördüncü dalga birinci dalganın fiyat alanı ile çakışmaz
En bilinen bu üç kurala bir diğer ek ise ikinci ve dördüncü dalganın arasındaki ilişkidir: Beş dalga olarak karşımıza çıkan bir hareket içerisinde: eğer ikinci dalga sert bir düzeltme olarak karşımıza çıkarsa, dördüncü dalga hız olarak kısmen daha yumuşak olacak ve kompleks bir yapı sergileyecektir.
Aşağıdaki grafikte Elliot dalgaların yükseliş akımı içerisinde nasıl bir yol izlemesi gerektiğine dair fikir edinebilirsiniz.
USD/JPY paritesinin günlük grafiğinde gördüğünüz üzere, Elliot’un teorisini kullanarak beş dalgayı yerleştirmiş bulunmaktayım. Üçüncü dalga en uzun olan dalgadır (bu dalga itici dalgaların genel olarak en güçlüsüdür) ve doğal olarak kazançların en büyüğünü getirmektedir. Mavi renk ile işaretlenen dalgalar (ikinci ve dördüncü dalga) ise düzeltme dalgalarıdır ve itkisel dalgalardan daha kısadır.
Tüm zaman dilimlerinde kullanmak mümkün olsa da uzun vadeli grafikler daha güvenlidir
Elliot dalga prensibini kısa vadeli grafiklerde kullanmanız olasıdır fakat diğer teknik analiz yöntemlerinde de olduğu üzere, uzun vadeli grafikler daha güvenlidir. Neticede uzun vadeli grafikler büyük bir hacim eşliğinde şekillenen fiyat hareketlerini barındırmaktadır. Kısa vadeli grafiklerde akımdan söz etmek biraz daha zordur zira anlık hareketler geçici etkiye sahip olabilir. Sayıları az da olsa Elliot dalgalarını gün içi işlemler için kullanan yatırımcılar mevcuttur ancak bu teorinin hisse senetlerinin aksine yüksek kaldıraca sahip foreks piyasasında kısa vadede yontma amaçlı kullanılmasının telafisi zor durumlara yol açabileciğini hatırlamanız yerinde olacaktır.
Sekiz veya daha fazla dalga gözlenebilir
Bir hareketin sekiz dalgadan oluşması mümkün olduğundan bu ihtimali de inceleyeceğiz. Daha kompleks olan bu yapıda beş itici dalga (bu dalgaları birden beşe kadar olan rakamlar ile işaretleyeceğiz) ve üç düzeltme (bu dalgaları ise A, B ve C olarak işaretleyeceğiz) mevcuttur.
Buna ek olarak, büyük itkisel bir dalganın içerisinde de itici ve düzeltme dalgalarının meydana gelebileceğini de vurgulak isterim. Örneğin, bir dalga tek başına ele alındığında üç itici ve iki düzeltme dalgasına sahip bir yapı taşıyabilir. Bu yaklaşım biraz daha detay anlamına gelmektedir ve kısa vade üzerinde odaklanmaktadır. Tabi yatırımcıların büyük bir bölümü işin uzun vade yönünü ön planda tutarak bu kadar ince ayrıntısına girmek istemeyebilir.
Bir sonraki grafikte güçlü bir yapıya sahip ününcü dalgayı oluşturan beş dalgayı bulabilirsiniz. Grafikte üçüncü dalganın içerisindeki itici dalgalar kırmızı, düzeltme dalgaları ise mavi renk ile işaretlenmiştir. Bu gördüğünüz hareketler tamamen üçüncü dalga içinde meydana gelmiştir. Grafik size Elliot analizinin ne kadar detaylı olabileceğini kanıtlamaktadır - bazı yatırımcıların neden bu yöntemden uzak durmayı tercih ettiğini anlayabilirsiniz.
Elliot dalgaları işe yarıyor mu?
Yatırımcıların bir bölümü Elliot dalgalarını analizlerinde kullanırken bazıları tamamen görmezden gelmemektedir. İşin en zor kısmı yaşanan hareketin bir düzeltme olarak mı kalacağı yoksa bir kırılma ile mi neticeleneceği soruna yanıt bulmanın neredeyse imkansız olmasıdır. Bu kompleks yapı yatırımcıları başka teknik analiz yöntemlerine sevk etmektedir. Uzun vadeli grafiklerde dalga sayımı yapmak biraz daha olası görünse de bu yönteme dayalı tahminlerin ne kadar doğru sonuç verdiği sorgulanabilir. Teknik analiz dünyası halen bu yöntemi sorgulamaktadır. Formasyon oluştuktan sonra onu yorumlamak kolaydır fakat gerçek zamanlı grafiklerde analiz yapmak o kadar da kolay değildir. Sayımların göreceli olabilmesi de ayrı bir zorluk getirmektedir.
Eğer basit bir teknik analiz yöntemi arıyorsanız, Elliot dalgaları size göre olmayabilir. Piyasanın hareketini ve yatırımcıların genel psikolojisini incelemek isteyen yatırımcılar için ise ideal bir araç haline gelebilir. Wall Street yatırımcıları arasında Elliot dalgalarını kullananlar ile karşılaşabilirsiniz. Bu yöntemi kullananlara espirili bir yaklaşım ile bakanlar da mevcuttur. Örneğin, “eğer bir ortamda Elliot dalgaları kullanan beş yatırımcı varsa ve her birinden aynı grafiği analiz etmelerini isterseniz, beş farklı dalga sayımı ile karşılaşırsınız”. Ne yazık ki, bu şaka bir hayli doğruluk payına sahiptir. Uzun lafın kısası, Elliot dalgaları, size yeni bakış açıları temin edebilir fakat bu yöntemi “kutsal kase” olarak tanımlamak da pek doğru olmayabilir.