İran’la Sağlanan Anlaşmanın Petrol Fiyatlarına Yansıması

Aylardır ağır aksak bir şekilde süren görüşmelerin ertesinde Başkan Obama, İran’ın nükleer programında bazı değişiklikler gerçekleştirmesi koşulunda ülkeye uygulanan yaptırımların azaltılmasını onaylamıştır. Washington, Tahran ve diğer büyük güçler arasında yürütülen müzakerelerden somut bir sonuç çıkması piyasa gözlemcilerini açısından büyük bir sürpriz olmuştur.

İran, ABD, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin ve Almanya’nın Cenevre’de yaptığı görüşmeler 10 yıldır süregelen çıkmazın aşılması anlamına gelmektedir. Varılan anlaşma, İran’ın kullandığı uranyumu en fazla %5 oranında zenginleştirmesine izin vermektedir. Bu seviye, nükleer silah üretimi için gereken %20 oranının çok aşağısında bulunmaktadır.

Ambargo Sürüyor

Otomobil parçaları, altın ve değerli madenlere yönelik yaptırımlar hafifletilmesine rağmen İran’ın en büyük ihracatını oluşturan petrol ürünlerine yönelik ambargo devam ettirilmektedir. Bu ambargolar, kalıcı bir çözüm üretilene ve ülke nükleer çalışmalarını barışçıl amaçlar dışında kullanmadığını kanıtlayana kadar yürürlülükte kalacaktır.

İran’ın nükleer görüşmelerde ilerleme kaydetmesine piyasanın tepkisi ani olmuştur. Haberi olumlu karşılayan petrol piyasası gün içerisinde %3 oranında düşüş kaydetmiştir. Petrol piyasasında işlem yapanlar, uzun vadede sağlanabilecek anlaşmaların İran’ın petrol üretimini ambargo öncesi seviyelere çıkarabileceğini tahmin etmektedirler. Bunun anlamı, fazladan milyonlarca varilin piyasaya gireceğidir. İran petrolünün uluslararası pazara girmesi neticesinde artacak kaynakların petrol fiyatlarını aşağıya çekeceği beklentisi hâkimdir.

Öte yandan, analizciler görüşmelerin yeniden çıkmaza girmesi ihtimaline karşı yatırımcıları uyarmaktadırlar. Görüşmelerin dramatik bir hale gelmesi ve İran’ın Hürmüz Boğazından gerçekleşen sevkiyatı engelleyecek bir tehdit oluşturması halinde piyasaların tepkisinin çok sert olacağını da dile getirmektedirler. Analizcilerin büyük bir bölümü İran’a güvenilmesi konusunda tereddüttedir. Bu kesimlere göre ani fiyat hareketi bu anlaşmanın yarattığı bir neticedir fakat anlaşma çok uzun ömürlü olmayabilir.

4üncü En Büyük Petrol Rezervleri

Uluslararası Enerji Ajansı’na göre İran, dünya petrol rezervleri sıralamasında 4üncü, doğalgaz rezervleri sıralamasında ise 2inci konumda yer almaktadır. Son iki yıl içresinde artan ambargolar İran’ın petrol ihracatının %60 oranında azalmasına neden olmuştur. Bu ambargolar sonrasında, ihracat gelirinin %80’ini petrolün oluşturduğu, İran ekonomisi büyük hasarlar almıştır.

Görüşmeler çerçevesinde gelinen nokta aslında İran’ın petrol satışını artırmasına katkıda bulunmayı gerekli kılmamaktadır. Amerika Birleşik Devletleri halen yabancı ülkelerin İran’dan yaptıkları alımları kontrol edebilecek bir gücü elinde tutmaktadır. Bu zamana kadar ABD, yabancı ülkelerin İran’dan aldıkları petrol miktarını azaltmaları konusunda baskıcı bir politika izlemekteydi. Anlaşmanın ertesinde Beyaz Saray’ın tavrında bir yumuşama yaşanmıştır. Bu sayede İran günlük satışlarını bir milyon varile kadar (Ekim ayı ortalamasına oranla 285000 varil fazla) çıkarması mümkün olacaktır.

Bazı analizciler, İran’ın pazara sunduğu ham petrolün hacminin -son altı aya oranla- çok büyük oranda değişmeyeceğine inanmaktadırlar. Satışların artması İran’ı petrol piyasasının zirvesine taşımayacak olsa da arzın azalması nedeniyle yaşanan sıkıntıları biraz olsun hafifletecektir.