Petrol fiyatları kontrolsüz bir şekilde tepetaklak düşüşüne devam ederken petrol krizinin 1980'li yıllarda yaşanankinden çok daha derin olacağına dair korkular dile getirilmektedir. Orta Doğu'da depolanan bolca petrolün varken benzin tankını doldurmakta zorlanmamız nasıl mümkün olabilir?
Ekonomistler, petrol fiyatlarının varil başına 50 USD fiyatında dolanmaya başlamadan önce gerilemeyi bir süre daha sürdüreceğini tahmin etmektedir. Burada karşımıza çıkan problem, petrol stoklarının aşırı derecelere çıkmış olmasından dolayı sondaj işlemi yapan firmaların üretimlerini azaltma yoluna gitmesidir - buna ek olarak harcamalarını da azaltmaktadırlar ki bu kesintinin 180 milyar dolar gibi bir düzeye ulaşması beklenmektedir. Yeni projelerin frenlenmesi ve eskilerinin kesintilere uğraması doğal olarak ekonominin diğer sektörleri üzerinde bir domino etkisi meydana getirmektedir.
Yatırım bankası olan Jefferis'de çalışan bir analizciye göre uluslararası petrol firmalarının pompalama maliyeti, yapılan kesintiler sonrasında, varil başına 10 USD seviyelerine gerilemiştir. Fakat bu rakam, 2016 yılında yapılacak diğer harcamaları karşılamak ve yatırımcıları cezbeden kazanç payını karşılamak için gerekli olan varil başına 82 USD fiyatının bir hayli aşağısındadır.
Jefferies raporunda "Sektör eksik kalan bölümün tamamlanması için borçlanmasını artıracaktır. Kaldıraç sektörün üstesinden gelebileceği bir şekilde olsa da sonsuza dek sürdürülemeyecektir" demektedir.
Uluslararası Enerji Kurumu ham petrol fiyatlarının 2015 yılı sonunda 60.60 USD civarında olacağını, 2017 yılında ise 69 USD seviyesine kadar yükseleceğini tahmin etmektedir. Kurum fiyatların 2020 yılına kadar 73 USD seviyesine erişmeyeceğini düşündüğünü belirtmektedir.
Shell de petrol fiyatlarının %50 düşüş yaşamasının yarattığı durumla başa çıkmaya çalışan BP Plc ve Chevron Corp gibi istihdamı azaltma, projeleri ertele ve varlıklarını satma yoluna gitmektedir. Bu sayede hem bilanço güçlendirilecektir hem de kazanç payı ödemeleri gerçekleştirilebilecektir.
2018 Yılında 90 USD?
Hollandalı Shell Plc temsilcisi, petrol fiyatlarında bugün yaşanan sıkıntının birkaç yıl daha devam edeceğine inanmaktadır. Bu rakam daha önce Nisan ayı tahmininde dile getirilen 2018 yılında 90 USD fiyat tahmini ile ciddi bir zıtlık sergilemektedir.
Shell, işçi sayısını bu yıl 6500 düşürmektedir, firma aynı zamanda önümüzdeki iki yıl içerisinde yatırımlarını 7 milyar dolar düşüreceğini de ilan etmiştir. Bu bildiri ertesinde Shell firmasına ait hisseler son yedi ay içerisinde görülmeyen bir yükseliş gerçekleştirmiştir.
Chevron firması bu hafta yaptığı açıklamalarda 1500 kişiyi işten çıkaracağını ve harcamalarını 1 milyar dolar azaltacağını duyurmuştur. İstihdam kesintisine devam eden ConocoPhilips de iki sene içindeki dönemde harcamalarını 1 milyar USD törpüleyecektir.
BG Grubu
Shell tarafından 55 milyar dolara satın alınacak olan İngiliz petrol ve gaz kuruluşu GB Group da, fiyatlardaki düşüşe paralel bir şekilde, ikinci çeyrekteki kazancında azalma sergilemiştir. Tüm bunlara rağmen, firma kendisini artan üretim, güçlenen sevkıyat ve piyasa payındaki artışla dengelemiştir. BG firması dünyanın en büyük LNG (likit doğalgaz) sevkıyatçısı konumundadır ve Asya'nın hızla büyüyen ekonomileri ile yüklü tedarik anlaşmaları bulunmaktadır.
Hollandalı Shell'in yanı sıra diğer büyük petrol firmalarının da gelecek yılda masraflarını %5 ila %15 arasında kısacağı düşünülmektedir. Bu firmalar şu ana kadar doğalgaz ve petrol üretimini artırmış ve varolan iştiraklerinden gelen kazançları mümkün olduğunca artırabilme yoluna gitmiştir. Öte yandan bu tedbirler ancak arz fazlasını daha korkunç bir düzeye sürüklemiştir. Zirvedeki petrol firmaları sorunlarının üstesinden gelebilme maksadıyla daha katı kararlar alma noktası gelmiştir.
Merkezi Oslo'da bulunan danışmanlık firması Rystad Energy'ye göre bu büyük kurumların sorunlarının bir bölümü bu zamana kadar tüketici talebi dikkate alınmadan yapılan üretime dayanmaktadır. Gerek yatırımların gerekse petrol arzının yıllar içerisinde üstel bir şekilde tırmanması işleri kontrolden çıkarmaktadır.
1986 Yılından Daha Kötü
Tarihin eski yapraklarına baktığımızda, petrol fiyatlarının belirgin bir düşüş yaşadığı 1985 yılı karşımıza çıkacaktır. Petrol Üreten Ülkeler Örgütü'ne (OPEC) bağlı olmayan ülkelerin petrol üretimini artırmasını takiben OPEC'in de benzer bir karar alması fiyatları kısa bir sürede 30 USD seviyesinden 10 USD seviyesine çekmişti. Bunun sonucunda harcamalar %25 kesilmiş ve işgücünün üçte biri gönderilmişti. Sonrasındaki on yıllık dönemde uluslararası talepteki artış ile birlikte fiyatlar da yavaş bir şekilde toparlanmıştı.
Morgan Stanley bugün gözlenen arz fazlasının 1986 yılına kıyasla çok daha fazla olduğuna inanmaktadır. Rystad analizcileri 180 milyar dolarlık kesintinin sadece %20 gibi bir anlam ifade ettiğini (2014 yılına oranla) işaret etmektedir. Buna ek olarak, petrol firmaları 200 milyar dolar gibi devasa bir düzeye ulaşan projelerini de geleceğe ertelemiştir. Bu projelerin arasıda Kanada'nın petrol sahaları da yer almaktadır. Bu bölgelerdeki petrol üretimi planlananın altı ay gerisindedir ve birçok doğalgaz projesi on yıl geriden takip etmektedir.
Görünüşe göre büyük petrol kuruluşlarının büyük bir bölümü şimdilik borçlanma oranını piyasa değerinin %15'inden fazla seviyelerde koruyabilecektir. Daha küçük araştırma ve sondaj firmalarının işi ise bir hayli sıkıntılı hale gelebilir - bu tip firmalar şimdiden bu sene kazanç payı dağıtmaktan vazgeçmiştir.