Son yıllarda ürkütücü bir düzeyde yaygın hale gelen terörizm sadece küresel bazda bir moral çöküntü yaratmamakta aynı zamanda ekonomiyi de etkilemektedir. Ekonomik etkileri önem açısından kesinlikle en tepede olmasa da, hayatlarını piyasa hareketlerine bağlı olarak kazananları korkutup kaçırabilir - olası güvenlik risklerinden ziyade ekonomik bağlamda potansiyel zararlı yan etkilerden dolayı. İtiraf etmek istesek de istemesek de, bu tip olaylar hem terörün hedef aldığı ülkeyi hem de, etkilenen düzinelerce sektöre bağlı olarak, küresel piyasaları tahrip etmektedir. Pek çok firmanın sessiz bir acının pençelerine düştüğü bu olayın gerek yerel gerekse küresel pazarı nasıl etkilediğini biraz detaylıca inceleyelim.
11 Eylül - İlklerin Başlangıcı
11 Eylül tarihindeki üzücü katliam o kadar derin yaralar açmış ve sıkıntılar meydana getirmişti ki sadece çok ufak bir kesim etkilenen ailelerden başka şeyler düşünebilmişti. Fakat işin aslına bakarsanız, ekonomik tahribat hayal edilemeyecek boyutlara ulamıştı - sadece ülkede değil, tüm dünyada. 11 Eylül olayları ertesinde New York menkul kıymetler borsası bir hafta boyunca kapalı kalmıştı. Amerika Merkez Bankası, finansal bir kriz doğmasını engellemeye yardım edebilmek maksadıyla her gün piyasaya 100 milyar dolar likidite temin etmişti. Altın fiyatları 215.50 USD/ons seviyesinden 287 USD/ons seviyesine yükselirken petrol fiyatları belirgin bir tırmanış sergilemişti. Amerikan doları ise işlem gördüğü diğer büyük para birimleri karşısında tepetaklak olmuştu. 11 Eylül'ü takiben hisse senedi piyasaları çökmüştü: Brezilya %9.2, Almanya %8.5 ve Londra %5.7 - dünyanın birçok yerinde de ciddi gerilemeler gözlenmişti.
Sigorta firmaları yük olan ödemeler karşısında yıkılmışlardı. Halka açık firmalar ise ödemelerin yanı sıra hisselerindeki düşüşlerden ötürü milyonlarca dolar kaybettiler. Yüzlerce yerel işletme kapanmaya zorlanırken yüz binlerce iş yitip gitti. Otelcilik, turizm ve havacılık sektörleri tamamen sarsılmıştı. Mikro düzeyde, aileler ana geçim kaynaklarını kaybettiler ve geleceğe yönelik ciddi sorunlarla yüzleştiler. Her şeye rağmen, makro ekonomistler hızlı bir şekilde bu ekonomik yıkım tablosunun kısa ömürlü olacağı konusuna dikkat çektiler. Gerçekten de, 11 Eylül olaylarını takip eden altı ay boyunca piyasalar tırmanış sergilediler.
Daha Yakın Zamanlar
2004 yılının Mart ayında zamanlaması dikkatlice seçilmiş bombalar Madrid'in Atocha tren istasyonunu (ve tabi dünyayı) salladı. Sigorta, sağlık, altyapı, turizm ve iş piyasası gibi pek çok alanı sarsan olayın ülkeye toplam faturası 200 milyon Euro'dan fazla olmuştu. Uzun vadeli ekonomik etkiler ise oldukça küçük düzeyde kalmıştı. Insituto De Analysis Industrial Y Financiero tarafından yapılan bir çalışmada bunun nedeni şu şekilde açıklanmaktadır: terörizm, sadece tek bir ülkeye veya şehre yönelik olarak algılandığına yatırımcıları uzun vadede ürkütmesi muhtemel görünmemektedir. Bu teori 11 Eylül olayları tarafından doğrulanmıştır.
On yılı aşkın bir süre sonra, 7 Ocak 2015 tarihinde, dünya bu kez de Fransız dergisi Charlie Hedbo'ya gerçekleştirilen saldırı ile şok oldu; fakat çok daha küçük bir düzeyde. Analizciler saldırının ertesinde S&P 500 endeksinin %1.16 tırmanmasına şaşırmışlardı. Saldırının ertesi gününde Fransa CAC 40 endeksi %3.5 yükseliş yaşadı. İlginç bir şekilde, Avrupa'nın büyük bir bölümü de ertesi günü %3 yukarısında artışla noktaladı. Diğer taraftan, akıllara artık şu soru gelmektedir: eğer terörizm izole olmaktan kurtulur ve acı verici bir şekilde daha yaygın hale gelirse, o zaman ne olacak? Fransa piyasaları (ve küresel piyasalar) Bataclan konser salonuna yapılan saldırının aslında bu yıl içerisinde gerçekleştirilen üçüncü terör saldırısı (Charlie Hedbo katliamından kısa bir süre sonra HyperCacher süpermarketine yapılan saldırı ikinci vakaydı) olduğunu kavrayınca nasıl bir reaksiyon verecek?
Aşırı tutucu İslamcılara yönelik artan korkular göçmenlerin küresel ekonomideki etkilerini değiştirebilecek mi? Göçmen krizi küresel ekonomiyi ne yönde etkileyecek? Bu saldırıda payı olan ülkelere yönelik yaptırımlar veya boykotlar başlayacak mı? Bu tedbirler diğer ülkeleri etkileyecek mi? Pek çok soru bulunmasına karşın bunlara bir çırpıda cevap vermek mümkün değildir. Eğer haberlere dayalı işlemler yapmayı düşünüyorsanız, tabloyu daha geniş bir çerçevede (terörizm olaylarını takiben piyasaların kalıcı devasa hasarlar almadığı gerçeği ile birlikte) değerlendirmeniz gereklidir. Dünya liderlerinin teröre yönelik tavırlarını sertleştirmeleri de durumu iyileştirebilir. Yine de, eğer tarih bir daha tekerrür ederse, gerçek anlamda adımlar atılana dek onlar bu konuyu çoktan unutmuş olabilirler.