Bu hafta Dodd–Frank Wall Street Reformu ve Tüketici Koruma Yasası'nın imzalanmasının 5inci yıldönümüdür. Sıklıkla "Dodd-Frank" olarak adlandırılan bu protokol 2008 yılındaki krizin yarattığı yıkım ertesinde Emtia Piyasası Vadeli İşlemler Komisyonu'nca tasarlanmış ve 2010 yılında Başkan Obama tarafından sunulmuştu. Dodd-Frank yasasının amacı yatırımcıları riskli davranışlardan, finansal kayıplardan ve suistimallerden korumaktır.
Emtia Piyasası Vadeli İşlemler Komisyonu (CFTC), takas (swap) piyasalarını düzenlemek ve ABD finans sistemini oluşturan parçalarının içerdiği yatırım risklerini azaltmak için gerekli kanunları çıkartmakla yükümlüdür. Komisyon Başkanı Gary Gensler o zamanlarda yaptığı açıklamada şunları söylemişti:
"Wall Street reform yasası takas piyasasına ilk kez kapsamlı düzenlemeler getirecektir. Takas işlemleri yapanlar gözetim altına alınacaktır. Standart türev araçlar açık platformlar üzerinde işlem görmeyi gerektirecek ve sonlandırılması merkezleşmiş kuruluşlar tarafından yapılacaktır. Komisyon, Dodd-Frank Yasasını -riskleri azaltmak, şeffaflık getirmek ve Amerikan halkını korumak adına- bir an önce yürürlüğü sokmak için can atmaktadır."
Dodd-Frank Yasası adını bu yasayı hazırlayan kişilerden (Senatör Christopher J. Dodd ve Temsilci Barney Frank) almaktadır.
Takas Düzenlemeleri
Dodd-Frank Yasası, takas kurallarının yeniden düzenlenmesini hedeflemekteydi. Bu dönemde, 2008 finansal krizinin çıkmasındaki en önemli sebebin o zamana kadar Amerika Birleşik Devletleri'nde herhangi bir yönetmeliğe bağlı bulunmayan türev ürünler olduğu düşünülmekteydi.
Dodd-Frank Yasası sadece bu konuya bağlı kalmamış bazı ayrı konulara da el atmıştır. Bunların başında riskli ve suistimal edilebilecek finansal uygulamaların ortadan kaldırılması, finansal sistemin daha şeffaf ve mesul bir hale getirilmesi ve finansal kuruluşların başa çıkılamayacak kadar büyük hale dönüşmesine engel olmak yer almaktaydı. Yasa aynı zamanda hükümetin firmaları tüketiciler pahasına batmaktan kurtarmak için devreye girmesinin önüne geçmeyi amaçlamaktaydı.
Emtia Piyasası Vadeli İşlemler Komisyonu belirlenen bu gayelere ulaşabilmek maksadıyla kuralların getirdiği yükümlülükleri şu anda da faaliyetlerini sürdüren farklı pek çok kuruma bölüştürmüştür.
Finansal Stabilite Gözetim Konseyi ve Çözümleme Otoritesi "batmak için çok büyük" olarak nitelendirilen kuruluşların gözlemlenmesi görevini yürütmektedir. Çözümleme Fonu, finansal zayıflıkları dolayısıyla tasfiye halinde bulunan finans kuruluşlarına parasal açıdan asistanlık sunmaktadır. Bu firmaların ödeme gücünü koruması ve hissedarlar pahasına likidite etmemesi için fonlama temin edilmektedir.
Çözümleme Fonu yanı sıra Finansal Stabilite Gözetim Konseyi de zayıf ve risk altındaki firmaların likidite edilmesi ve yeniden yapılandırılması konularında görev almaktadır. Gözetim Konseyi, aynı zamanda, bir bankanın sistem için ileride tehdit yaratabilecek kadar büyük hale geldiğinde ötürü bölünmesi gerektiğine karar verme yetkisine de sahiptir. Federal Sigortacılık Ofisi ise sigorta firmalarını sürekli denetim altın tutmakta ve finansal sistemi tehdit eder hale gelenleri belirlemektedir - bu sayede firmaların uzun süre yaşaması sağlanmaktadır.
Volcker Kuralı
Volcker Kuralı, Dodd-Frank Yasasının önemli yapıtaşlarından birisidir. Bu kural, bankaların ve banka dışı finansal kuruluşların yapabilecekleri yatırımları ve kendi namlarına gerçekleştirdikleri spekülatif işlemleri sınırlamaktadır. Bu değişiklik bankaların kazanç elde edebilmesini zorlaştırmaktadır.
Tüketici Finansal Koruma Bürosu (CFPB) da Dodd-Frank Yasası ile hayata geçirilmiş ve mortgage arenasının ağır bir topu haline gelmiştir. Ekonomik istikrara hasar verebilecek mortgage borçlanmalarının engellenmesi bu kuruluşun sorumluluğundadır. Tüketici Finansal Koruma Bürosu tüketicileri mortgage kredisi verenlerin özendirici yöntemler ile daha pahalı seçeneklere yönlendirdiği konusunda da bilgilendirmektedir. Bu kuruluş faaliyete başlamasından bu yana kredi kartı firmalarının ve diğer tüketici kredisi verenlerin müşterilerine sundukları koşullara yönelik pek çok düzenleme de yapmıştır. Kredi kullanma koşullarının tamamı artık müşterilere açıkça aktarılmaktadır.
Menkul Kıymetler ve Borsalar Komisyonu'nun Kredi Notu Ofisi de Dodd-Frank Yasası ile hizmete geçen departmanlardan birisidir. Kredi Notu Ofisi'nin amacı kredi derecelendirme kuruluşlarının aktivitelerini takip etmek ve Ulusça Tanınmış İstatistiksel Derecelendirme Organizasyonları tarafından belirlenen incelemeleri gerçekleştirmektir.
Yıllık Stres Testleri
Dodd-Frank Yasasının yürürlüğe girmesinden bu zamana kadar 5 yıl geçmiştir ve görünüşe göre hedefine ulaşmıştır. Fakat büyük bankacılık kuruluşları ve banka-dışı finansal kuruluşları takip altında tutmak için yasanın bölüm 165(i)(2)'de yer alan kurallara göre stres testi yapılmalıdır. Buna göre, ulusal bankalar ile federal depozito iştirakleri 10 milyar dolardan fazla, finansal kuruluşlar ise 50 milyar dolardan fazla konsolide varlık bulundurmak zorundadır. Para Birimi Kontrol Ofisi ilk stres testine yönelik yasal düzenlemeyi (kuralları, uygulanışı, raporlama yöntemini vb.) 9 Ekim 2012 tarihinde yayınlamıştır. Yeni düzenlemede her kuruluşlun istenilen evrakları teslim etme tarihi 15 Kasım olarak belirlenmiştir. Stres testinin bazı kuralları 2014 yılının Ekim ayında bazı değişikliklere uğramıştır.
Yapılan bu stres testlerinden elde edilen sonuçlar Para Birimi Kontrol Ofisi'ne, gelecekte ulusal çapta finansal problemler meydana getirebilecek kadar büyük kuruluşların sağlığını kaybetmemesi ve nasıl yönetilmeleri gerektiği gibi konularda, önemli pek çok bilgi temin etmektedir. Para Birimi Kontrol Ofisi, testlerden gelen neticeler doğrultusunda bu kuruluşlara parasal krizin etkilerin ortadan kalkana kadar operasyonlarını ertelemesi konusunda destek sunabilir.
Emtia Piyasası Vadeli İşlemler Komisyonu’nun İnfaz Departmanı ise Emtia İşlemleri yasası ve Komisyon kurallarına aykırı davranışları takip etmekte ve gerek firmalar gerekse bireyler üzerinde soruşturma başlatabilmektedir. Yerel piyasalarda gerçekleştirilen vadeli işlemler veya opsiyon kontratları üzerinde yapılacak sahtecilikleri de yasal takibe alabilmektedir. Yasal işlemlerin tamamı, insanların detayları rahatlıkla öğrenebilmesini sağlamak amacıyla komisyonun internet sitesine yüklenmektedir.
Bu kurallara ve düzenlemelere rağmen Dodd-Frank Yasasının ülkenin 2008 yılındakine benzer bir felaketten nasıl koruyacağı ve ne kadar etkili olacağı tartışma konusudur. Hazine Bakanlığı'nın verdiği güvenceye karşın "batmak için çok büyük" dönemi bitmiştir. Piyasalar hükümetin büyük bankaların batmasına engel olmak için devreye girmeyeceği konusundan endişe duymaktadır. Umarız böyle bir kararın verilmesini gerektirecek bir durum ile yakın gelecekte karşılaşmayız.